در حقوق کار، کارکرد و مرخصی دو مسئله اساسی هستند که هر دو برای کارفرد و کارمندان بسیار مهم هستند. کارکرد به عنوان یکی از اصلی‌ترین مفاهیم در قانون کار، به طور کلی به مجموع ساعات کاری کارمند در یک دوره زمانی خاص اشاره دارد. اما همانطور که می‌دانیم، این مفهوم چندان ساده نیست و شامل مسائل متعددی مانند ساعات کاری مجاز، اضافه کار، محدودیت‌های سنی، استراحت و… می‌شود. از سوی دیگر، مرخصی یکی از حقوق پایه کارمندان به شمار می‌رود و در قانون کار، انواع مختلفی از مرخصی‌ها مانند مرخصی سالیانه، بیماری، استراحت و… تعریف شده است.
در این مقاله، به بررسی کارکرد و مرخصی از دیدگاه قانون کار می‌پردازیم و به سؤالات مهمی که ممکن است در این زمینه برای کارفرد و کارمندان پیش بیاید، پاسخ می‌دهیم. از جمله موضوعاتی که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود، تعاریف و انواع مختلف کارکرد و مرخصی، حقوق و مزایای کارمندان در این زمینه، محدودیت‌ها و مسائل مرتبط با آنها و نکات مهمی که برای کارفرد و کارمندان در این زمینه باید در نظر داشته باشند، است. در ادامه با بلاگ جهان گستر همراه باشید.
کارکرد و مرخصی در قانون کار
بررسی کارکرد دقیق کارمندان و کارگران از نکات بسیار مهمی است که همه‌ی کارفرمایان باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. کارکرد دقیق و درست کارمندان باعث پیشرفت شرکت می‌شود و کارکرد ضعیف آنها موجب ناهماهنگی و شکست در کار تیمی شرکت می‌شود پس لازم است که کارکرد آنها به دقیق‌ترین شکل ممکن کنترل و بررسی شود.
چرا بررسی کارکرد کارمندان برای شرکت اهمیت دارد؟
هرکدام از کارمندان یک شرکت، مانند یک چرخ دنده برای شرکت هستند و هرکدام وظیفه‌ی خاص خودشان را دارند. اگر هرکدام از این کارمندان کار خود را به درستی انجام ندهد، کل سیستم ممکن است دچار مشکل و خطا شود. در نتیجه بررسیدقیق و مرتب کارکرد کارمندان و کارگران باید الویت اصلی برای کارفرما و مدیر شرکت باشد.
بیشتر بخوانید: حضور و غیاب در قانون کار؛ بررسی قوانین و آیین نامه حضور غیاب
چگونه می‌توان کارکرد کارمندان را به درستی بررسی کرد؟
برای بررسی دقیق کارکردها در کمترین زمان ممکن، به هیچ عنوان نمی‌توان روی روش‌های سنتی و وقت‌گیر حساب باز کرد!
با استفاده از روش‌های دستی و سنتی این کار ماه‌ها طول می‌کشد و باعث کاهش روند رشد شرکت می‌شود.
برای اینکه کمترین زمان و بیشترین دقت را به خرج دهیم و از نتیجه‌ی کار نیز رضایت کافی را داشته باشیم لازم است که از یک سیستم محاسبه‌ی کارکرد و مرخصی با تکنولوژی روز استفاده کنیم.
سیستم محاسبه کارکرد و مرخصی از دو بخش تشکیل می‌شود که مهم‌ترین بخش آن نرم افزار ارزیابی عملکرد می‌باشد.
در نرم افزار ارزیابی عملکرد کارکنان، مدیران موسسات و شرکت‌ها به راحتی می‌توانند اطلاعات دقیقی از ساعت کاری کارمندان، مرخصی‌ها، تشویقی‌ها، تاخیرها و موارد دیگر، در دست داشته باشند.
در این صورت است که با یک تیر چند نشان می‌زنند و همزمان می‌توانند با استفاده از این نرم افزار حقوق و دستمزد کارگران را نیز محاسبه کنند. بخش دیگر این سیستم که خود از اهمیت زیادی برخوردار است، مربوط می‌شود به دستگاه حضور و غیاب.
دستگاه حضور و غیاب چه تاثیری در بررسی کارکرد کارمندان دارد؟
دستگاه حضور و غیاب یکی از واجبات همه‌ی شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌باشد که در مکانی نزدیک به درب ورودی نصب می‌شود.
همه‌ی کارمندان و کارکنان موظف می‌شوند که در هنگام ورود به شرکت با استفاده از دستگاه حضور و غیاب که انواع متنوعی دارد، حضور خود و ساعت دقیق ورود و خروج را به ثبت برسانند.
پس دستگاه حضور و غیاب وسیله‌ای است برای ثبت اطلاعات ساعت کاری کارمندان، تاخیرها، غیبت‌ها و اضافه کاری‌ها.
این اطلاعات به کمک یک نرم فزار که به این سیستم متصل است جمع آوری می‌شود و به مدیران براری بررسی کارکرد دقیق کارمندان خود کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید دستگاه حضور و غیاب
برای بهتر شدن کارکرد کارمندان چه باید کرد؟
همه‌ی ما گاهی برای بهتر کار کردن و رفع خستگی، نیاز به انگیزه و تشویش داریم. در محیط کار به روش‌های مختلفی می‌توان کارمندان را تشویق کرد.
- افزایش حقوق
- پاداش
- ترفیع درجه
- مرخصی
- و …
این‌ها مرسوم‌ترین روش‌های تشویق کارمندان است که همیشه بهترین نتیجه‌ها را در برداشته است.
کارفرما برای محاسبه‌ی دقیق این موارد نیاز دارد که تعاریف مختلفی را بلد باشد و آن را در گزارش خود به کار بگیرد تا بهترین بازدهی را برای شرکت خود داشته باشد. تعاریف «کارکرد» و «مرخصی» از دید قانون کار، دارای تعاریف مشخص و ثابتی است که همه‌ی کارفرمایان باید دربارهی محاسبه حقوق و دستمزد کارگران و کارمندان خود به این تعارف رجوع کنند و الزامات مطرح شده در شرایط کار را مطابق قانون عملی نمایند.
در ادامه دربارهی این تعاریف توضیح می‌دهیم.
کارکرد عادی
بر طبق تبصره ماده ۵۱ قانون کار داریم :
ساعت کار در این قانون مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار میدهد به غیر از مواردی که در این قانون مستثنی شده است ساعات کار کارگران در شبانه روز نباید از ۸ ساعت تجاوز نماید.
تبصره ۱ – کارفرما با توافق کارگران، نماینده یا نمایندگان قانونی آنان می‌تواند ساعات کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر روزها اضافه بر این میزان تعیین مشروط به آنکه مجموع ساعات کار هر هفته از ۴۴ ساعت تجاوز نکند.
با توجه به اینکه در تبصره ماده فوق الذکر ساعات کار در هفته ۴۴ ساعت در نظر گرفته شده است پس با فرض ۶روز کاری در هفته، ساعت کار در هر روز برابر با ۷.۳۳ می باشد و با فرض ۵ روز کاری، ساعات کار برابر با ۸.۸ ( = ۹ ) می شود. که این ساعت‌ها با سیستم حضور و غیاب ثبت می‌شوند!
بیشتر بخوانید: قوانین حضور و غیاب پرسنل برای مدیران
کار کرد موثر
(غیبت + مرخصی بدون حقوق +تاخیر) کسر کار- کارکرد عادی=کارکرد موثر
همانطور که در فرمول بالا مشاهده می‌شود کارکرد موثر در حقیقت کارکرد خالص افراد بدون در نظر گرفتن کسورات کارکرد نظیر غیبت، تاخیرات و تعجیل در خروج می‌باشد که به مجموع موارد ذکر شده کسر کار نامیده می‌شود.
کارکرد موثر همانطور که در فرمول مشاهده می‌شود شامل مرخصی با حقوق می‌باشد. در خصوص مرخصی قانون کار توضیحات زیر را ارئه نموده است.
مرخصی
در رابطه با مرخصی و تعطیلات هم بطور مفصل در مواد ۶۲ الی ۷۴ قانون کار توضیحات لازم ذکر شده است :
ماده ۶۲:
روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می باشد.
- تبصره ۱ – در امور مربوط به خدمات عمومی نظیر آب، برق، اتوبوس رانی ویا در کارهاییکه حسب نوع یا ضرورت کار و یا توافق طرفین، به طور مستمر روز دیگری برای تعطیل تعیین شود همان روز در حکم روز تعطیل هفتگی خواهد بود و به هرحال تعطیل یک روزمعین درهفته اجباری است ۰
کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهای جمعه کارمی کنند در مقابل عدم استفادهاز تعطیل روز جمعه ۴۰% اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد. - تبصره ۲ – در صورتکیه روزهای کار در هفته کمتر از شش روز باشد مزد روز تعطیل هفتگی کارگر کعادل یک ششم مجموع مزد یا حقوق دریافتی وی در روزهای کار در هفته خواهد بود.
- تبصره ۳ – کارگاه هایی که با انجام ۵ روز کار در هفته و۴۴ ساعت کار قانونی کارگرانشان از دو روز تعطیل استفاده می کنند، مزد هر یک ازدو روز تعطیل هفتگی برابر با مزدروزانه کارگران خواهد بود.
ماده ۶۳: علاوه بر تعطیلات رسمی کشور روز کارگر ( ۱۱ اردیبهشت ) نیز جزء تعطیلات رسمی کارگران به حساب می آید.
ماده ۶۴: مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا” یکماه است. سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی محسوب نخواهد شد. برای کار کمتر از یکسال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می شود.
ماده ۶۵: مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند ۵ هفته می باشد. استفاده از این مرخصی، حتی الامکان دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می گیرد.
ماده ۶۶: کارگر نمی تواند بیش از ۹ روز مرخصی سالانه خودرا ذخیره کند.
ماده ۶۷: هر کارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط برای یک نوبت یکماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده نماید.
ماده ۶۸: میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی بر حسب ماههای کارکرد تعیین می شود.
ماده ۶۹: تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می شود و در صورت اختلاف بین کارگر و کارفرما نظر اداره کار و امور اجتماعی محل لازم الاجراء است.
- تبصره – در مورد کارهای پیوسته ( زنجیره ای ) و تمامی کارهایی که همواره حضور حداقل معینی از کارگران در روزهای کار را اقتضاء می نماید، کارفرما مکلف است جدول زمانی استفاده از مرخصی کارگران را ظرف سه ماه آخر هر سال برای سال بعد تنظیم و پس از تائید شورای کار یا انجمن صنفی یا نماینده کارگران اعلام نماید .
ماده ۷۰: مرخصی کمتر از یک روز کار جزء مرخصی استحقاقی منظور می شود.
ماده ۷۱: در صورت فسخ یا خاتمه قرارداد کار یا بازنشستگی واز کارافتادگی کلی کارگر و یا تعطیل کارگاه، مطالبات مربوط به مدت مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت او به ورثه اوپرداخت می شود.
ماده ۷۲: نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او وکارفرما تعیین خواهد شد.
ماده ۷۳: کلیه کارگران در موارد ذیل حق برخورداری از سه روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند:
- ازدواج دائم
- فوت همسر، پدر مادر و فرزندان
ماده ۷۴: مدت مرخصی استعلاجی، با تائید سازمان تامین اجتماعی جزء سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد.
بیشتر بخوانید: دردسرهای حضور و غیاب تشخیص چهره چیست؟
برای مشاورۀ رایگان، در اولین فرصت با شما تماس می‌گیریم.
در انتها …
باید بدانیم که برای محاسبه ساعات غیبت یا تاخیر کارگران، در قانون کارکرد و مرخصی تکلیفی تعیین نشده است. محاسبات آن (تعیین نرخ آن) را کمیته انضباطی شرکت‌ها تعیین می‌کنند.
سعی کردیم تا در مورد تعاریف کارکرد و مرخصی به طور کامل و مفیدی صحبت کنیم و اطلاعات را به طور کامل در اختیارتان قرار بدهیم. در انتها پیشنهاد میکنیم که اگر نیازمند اطلاعات بیشتری در این مورد هستید، به خود قانون کار مراجعه کنید و یا با نهادهای مشاوره‌ای مشورت نمایید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با نرم افزار های حقوق و دستمزد و سیستم حضور و غیاب، همین حالا با پشتیبانی سامانه هوش تجاری مدیریت پایدار تماس بگیرید.
مسدود کردن مرخصی کارگر در بسیاری از موارد غیر قانونی است. با این حال، در شرایطی که کارگر قصد خروج از کار را دارد و کارفرما از او متقاضی بازگشت به کار است، ممکن است که کارفرما مرخصی کارگر را مسدود کند تا او را وادار به بازگ
در قانون کار، مرخصی به معنای حقوقی است که کارگر به منظور استراحت، درمان، مراقبت از خانواده، شرکت در مراسم مذهبی، تعطیلی رسمی و یا عیادت از بیمار استفاده می‌کند. برخی از نوع مرخصی‌های قانونی در زیر ذکر شده‌اند: مرخصی سالیانه: به ازای هر یک سال کار، کارگر حداقل یک ماه مرخصی با حقوق کامل دریافت می‌کند. مرخصی بیماری: کارگر حق دارد برای درمان خود یا خانواده خود، تا حداکثر ۱۲۰ روز مرخصی بیماری با حقوق کامل دریافت کند. مرخصی عیادت: به مدت حداکثر ۱۰ روز در سال برای عیادت از بیمار خانوادگی مرخصی با حقوق کامل دریافت می‌شود. مرخصی ازدواج: برای ازدواج، کارگر حداکثر ۳ روز مرخصی با حقوق کامل دریافت می‌کند.مرخصی تشویقی: این مرخصی توسط برخی از کارفرمایان ارائه می‌شود تا کارگران را تشویق به برقراری حضور پایدار در محیط کار کند.
[…] بیشتر بخوانید: کارکرد و مرخصی از دیدگاه قانون کار […]