انواع کارمند در قانون کار؛ نکات مهمی که هر کارمند باید بداند!

از دید بسیاری از افراد، کارمندان افرادی هستند که در مشاغل دفتری فعالیت می‌کنند و به‌نوعی از نیروی فکر و ذهن خود برای انجام وظایفشان کمک می‌گیرند. اما اگر بخواهیم با توجه به قوانینی که در ایران وجود دارد، به این موضوع نگاه کنیم، شرایط فرق می‌کند و کارمند، تعریف دیگری خواهد داشت. بنابراین برای این‌که بتوانیم انواع کارمند در قانون کار را معرفی کنیم، ابتدا باید تعریف صحیح کارمند را بدانیم. با ما همراه باشید تا اطلاعات دقیق‌تری در این‌باره به شما ارائه کنیم.

به چه کسی کارمند گفته می‌شود؟

همان‌گونه که در مقدمه اشاره کردیم، در عرف جامعه، کارمند به شخصی گفته می‌شود که به‌نوعی پشت میزنشین است و کارهای دفتری انجام می‌دهد. از دید ادبیات اجتماعی ایران، کارمندان بیشتر از فکر و ذهن خود برای انجام وظایفی که به آن‌ها محول شده است، بهره می‌برند. اما اگر بخواهیم با توجه به قوانین موجود در کشور، کارمند را تعریف کنیم، باید بگوییم افرادی که تحت پوشش قانون مدیریت خدمات کشوری فعالیت می‌کنند، به‌عنوان کارمند شناخته می‌شوند و افرادی که قرارداد آن‌ها براساس قوانین اداره کار است، کارگر هستند.

به‌عنوان مثال فردی که با مدرک کارشناسی ارشد در یک شرکت خصوصی به‌عنوان برنامه‌نویس فعالیت می‌کند و قرارداد او براساس قوانین اداره کار منعقد شده است، کارگر محسوب می‌شود و فردی که با مدرک کاردانی در یک سازمانی دولتی تحت قانون مدیریت خدمات کشوری استخدام شده است، به‌عنوان کارمند شناخته می‌شود. بنابراین کارمندان در ایران تابع قوانین مدیریت خدمات کشوری هستند. اکنون که با مفهوم کارمند در ایران آشنا شدیم، می‌توانیم انواع کارمند در قانون کار را معرفی کنیم.

شرکت جهان گستر پارس با ارائه پیشرفته‌ترین و مدرن‌ترین دستگاه‌ها و نرم‌افزارهای حضور و غیاب در ایران، یکی از شرکت‌های پیشرو در ایران صنعت محسوب می‌شود. این شرکت با ارائه راه‌حل‌های خلاقانه، موجب تسهیل و خودکارسازی بسیاری از فرآیندهای منابع انسانی شده است. اگر می‌خواهید در وقت و هزینه‌های منابع انسانی خود صرفه‌جویی کنید، با کارشناسان ما تماس بگیرید تا راهنمایی‌های لازم را در این زمینه به شما ارائه دهند.

بیشتر بخوانید: ویژگی‌های مهم یک سیستم مدیریت حضور و غیاب پرسنل کارآمد!

معرفی انواع کارمند در قانون کار

بر اساس آنچه در ماده ۴۵ قانون مدیریت خدمات کشوری آمده است، کارمندان به دو دسته رسمی و پیمانی تقسیم‌بندی می‌شوند. در ادامه انواع کارمند در قانون کار را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

کارمند رسمی

برای معرفی انواع کارمند در قانون کار، ابتدا به سراغ کارمند رسمی می‌رویم. کارمند رسمی، کارمندی است که توسط دستگاه‌های اجرایی به‌صورت رسمی استخدام شده است. در فصل ششم قانون مدیریت خدمات کشوری که با عنوان «ورود به خدمت» شناخته می‌شود، به‌صورت کامل به موضوع استخدام نیروی انسانی پرداخته شده است. در بند الف ماده ۴۵ این قانون، استخدام رسمی تنها برای تصدی پست‌های ثابت در شغل‌های سازمانی، مجاز است.

همچنین براساس ماده ۷ قانون مدیریت خدمات کشوری، کارمند رسمی به فردی گفته می‌شود که طبق مقررات و ضوابط مربوطه و به‌موجب قرارداد یا حکم مقام دارای صلاحیت، در یک دستگاه اجرایی، به خدمت گرفته می‌شود. به بیان دیگر کارمند رسمی به فردی گفته می‌شود که بر اساس حکمی که از سوی سازمان امور اداری و استخدامی کشور صادر شده است، در یک سمت مشخص و ثابت و با حفظ ضوابط، مشغول فعالیت می‌شود.

اما برای این‌که افراد به‌صورت رسمی استخدام شوند، باید دارای شرایط مشخصی باشند. البته در طی سال‌های اخیر، افراد کمی در بدو ورود به دستگاه‌های اجرایی، به‌صورت رسمی استخدام شده‌اند، زیرا دستگاه‌های دولتی در ابتدا، افراد را به‌صورت پیمانی استخدام می‌کنند و پس از گذشت چند سال و تحت شرایط خاصی، به کارمند رسمی تبدیل می‌شوند. انواع کارمند در قانون کار، تحت قانون مدیریت خدمات کشوری قرار می‌گیرند و پس از بازنشستگی، تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری هستند.

مزایای کارمند رسمی

افرادی که به‌عنوان کارمند رسمی در دستگاه‌های اجرایی استخدام می‌شوند، از مزایایی برخوردار می‌شوند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• امنیت شغلی بالا: کارمندان رسمی، امنیت شغلی بالایی دارند و هرکسی به‌راحتی نمی‌تواند آن‌ها را برکنار کند. زیرا این افراد تحت حمایت قانون مدیریت خدمات کشوری قرار دارند و دیوان عدالت اداری، تنها مرجع رسیدگی به دعاوی و تخلفات کارمندان رسمی است.
• ارتقا شغلی: یکی دیگر از مزایای استخدام رسمی، ارتقا شغلی آن است. افرادی که به‌عنوان کارمند رسمی در دستگاه‌های اجرای مشغول به کار می‌شوند، با توجه به مدرک تحصیلی، سابقه کار و خدمات شایسته‌ای که ارائه می‌دهند، ارتقا شغلی دریافت می‌کنند و می‌توانند در یک پست سازمانی بهتر فعالیت کنند.
• پرداخت حقوق منظم: این کارمندان، حقوق خود را از دولت دریافت می‌کنند که معمولا پرداخت آن به‌صورت منظم و به‌موقع انجام می‌شود. بنابراین آن‌ها هیچ نگرانی بابت عدم پرداخت حقوق یا تاخیر در آن ندارند و از این بابت آسوده‌خاطر هستند. همچنین به این افراد مزایای مختلفی مثل پاداش، عیدی، بن خرید و … تعلق می‌گیرد و در مقایسه با استخدام‌های قراردادی شرایط بهتری دارند.
• نظم کاری: از مزایای دیگر استخدام رسمی، برنامه کاری مشخص همراه با ساعات کاری تعریف‌شده است. ساعات کاری کارمندان رسمی در بسیاری از مواقع از کارکنان شرکت‌های خصوصی کمتر است و از این بابت راحتی بیشتری دارند. همچنین در شرایطی مثل آلودگی هوا، ممکن است دولت تصمیم به تعطیلی دستگاه‌های اجرایی خود بگیرد که یک مزیت برای کارمندان آن محسوب می‌شود.
• حق مرخصی: در استخدام رسمی، کارمندان از مرخصی استحقاقی یا سالانه برخوردار هستند. همچنین در صورتی که بیمار شدند، برای پیگیری روند درمان خود می‌توانند تا ۴ ماه از مرخصی استعلاجی بهره‌مند شوند. برای بانوان کارمند نیز که باردار هستند، امکان برخورداری از ۹ ماه مرخصی پس از زایمان در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر یک کارمند رسمی با موافقت دستگاه اجرایی که در آن مشغول به کار است و تحت شرایط خاصی، می‌تواند درخواست مرخصی بدون حقوق دهد و بدون آن‌که نگران از دست دادن شغل خود باشد، تا سه سال این مرخصی را تمدید کند.

کارمند پیمانی

یکی دیگر از انواع کارمند در قانون کار، کارمند پیمانی است. طبق ماده ۶ قانون استخدام کشوری، کارمند پیمانی به کسی گفته می‌شود که بر اساس یک قرارداد، برای کار مشخص و مدت معین استخدام شود.

با توجه به ماده یک آیین‌نامه استخدام پیمانی و با استناد به موضوع تبصره ماده قانونی مذکور، دستگاه‌های اجرایی که مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری هستند، این امکان را دارند که با توجه به مجوزهای قانونی، افرادی را برای پست‌های موقت سازمانی استخدام و بر اساس مقررات و آیین‌نامه‌های موجود، با آن‌ها قرارداد همکاری امضا کنند. قرارداد پیمانی بین داوطلب خدمت پیمانی و دستگاه دولتی مربوطه منعقد می‌شود.

بر اساس تبصره ماده یک آیین‌نامه استخدام پیمانی، قرارداد پیمانی باید منطبق با فرمی باشد که توسط سازمان امور اداری و استخدامی کشور مشخص شده است. افرادی که به‌عنوان کارمند پیمانی استخدام می‌شوند، طبق ماده ۴ قانون چگونگی تعدیل نیروی انسانی دستگاه‌های اجرایی، در پست‌های موقت مشغول به کار می‌شوند. همچنین بر اساس ماده ۳ آیین‌نامه مذکور، مدت قرارداد این افراد یک‌سال است که امکان تمدید آن با رعایت شرایط مشخص‌شده، تا ده سال امکان‌پذیر است.

با توجه به آنچه در مورد انواع کارمند در قانون کار گفته شد، کارمندانی که به‌صورت پیمانی در ادارات و وزارت‌خانه‌های دولتی استخدام می‌شوند، تابع مقررات استخدام پیمانی هستند و مشمول قانون اداره کار قرار نمی‌گیرند. اما از نظر بیمه، از مقررات سازمان تامین اجتماعی پیروی می‌کنند.

بیشتر بخوانید: تکنیک‌های مدیریت کارکنان با استفاده از سیستم حضور و غیاب

مزایای کارمند پیمانی

کارمندان پیمانی از مزایایی برخوردار هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• بیمه تامین اجتماعی: طبق قوانین سازمان امور اداری و استخدامی کشور، کارمندان پیمانی، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار می‌گیرند و سازمان تامین اجتماعی، مسئول بیمه این افراد است. درست است که کارمندان پیمانی مشمول بیمه بازنشستگی نیستند، اما بر اساس ماده ۱۶ آیین‌نامه استخدام پیمانی، مستمری بازنشستگی به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
• شانس استخدام رسمی: اگر دستگاه اجرایی که کارمند پیمانی در آن مشغول به کار است، نیاز به نیروی رسمی پیدا کند، کارمند پیمانی از شانس بیشتری برای استخدام رسمی برخوردار است. به این صورت که پس از برگزاری آزمون و گزینش افراد، استخدام کارمندان پیمانی پذیرفته‌شده و تایید صلاحیت‌شده، بر دیگران اولویت دارد.
• مرخصی: کارمند پیمانی نیز مانند کارمند رسمی، می‌تواند از ۳۰ روز مرخصی استحقاقی در سال استفاده کند. همچنین افرادی که قرارداد آن‌ها بیشتر از یک‌سال است، این امکان را دارند که ۱۵ روز مرخصی استحقاقی استفاده‌نشده خود را ذخیره کنند. آن‌ها همچنین در صورت بیماری، از مرخصی استعلاجی برخوردار می‌شوند و اگر دوره بیماری آن‌ها بیش از سه روز باشد، حقوق آن‌ها توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود. زنان باردار نیز که به‌صورت پیمانی استخدام شده‌اند، می‌توانند از ۹ ماه مرخصی زایمان بهره‌مند شوند.

سخن پایانی

در این مقاله در مورد انواع کارمند در قانون کار صحبت کردیم و مزایای هرکدام را برشمردیم. کارمندان در ایران مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری هستند و به دو دسته رسمی و پیمانی تقسیم‌بندی می‌شوند. کارمندان رسمی به دلیل بهره‌مندی از مزایایی چون امنیت شغلی، پرداخت حقوق منظم، ارتقا شغلی، نظم کاری و … در مقایسه با کارمندان پیمانی، جایگاه بهتری دارند.

البته برای استخدام رسمی شرایط خاصی وجود دارد که در سال‌های اخیر بسیار سخت شده است. شرکت جهان گستر پارس، طراح و تولیدکننده انواع سیستم‌های هوشمند حضور و غیاب و نرم‌افزارهای منابع انسانی، آماده است تا متناسب با نیاز سازمان شما بهترین و کارآمدترین پیشنهادها را ارائه دهد. برای مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.

سوالات متداول:

منابع: +