مرخصی بارداری یک قانون ویژه برای خانم‌هایی است که به‌منظور استراحت در زمان بارداری به آن‌ها تعلق می‌گیرد. اغلب مادران در چنین شرایطی نگران از دست دادن شغل خود هستند، شغلی که برای آن بسیار زحمت کشیده‌اند و در مسیر زندگی حرفه‌ای برایشان حائز اهمیت است، به همین دلیل در اکثر کشورها قوانینی برای حفظ حق‌وحقوق طبیعی خانم‌ها در دوران بارداری و پس‌ازآن مقرر شده است. در کشورمان ایران، مرخصی دوران بارداری و پس‌ازآن در قانون کار تعریف شده است و در طی سال‌های اخیر با توجه به سیاست‌های دولت در حمایت از فرزند آوری، مدت‌زمان آن افزایش پیدا کرده است.
در ادامه این مقاله قصد داریم با مفهوم مرخصی بارداری در ایران و چند کشور با بیشترین حداقل میزان مرخصی زایمان آشنا شویم؛ این موضوع را بررسی می‌کنیم که حق‌وحقوق مادران در این دوران به چه صورت خواهد بود و در ادامه زمان و مدارک موردنیاز برای دریافت حقوق تامین اجتماعی را شرح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
مرخصی بارداری چیست؟
مرخصی بارداری یا مرخصی زایمان، نوعی مرخصی است که مادران قبل و بعد از زایمان از آن استفاده می‌کنند. در بسیاری از کشورها، کارفرمایان نیز برای پدر مرخصی ارائه می‌دهند که به آن معمولا مرخصی پدری میگویند. مرخصی زایمان در بسیاری از کشورها اغلب به‌صورت قانون تنظیم شده است.
این مرخصی در کشورهای مختلف می‌تواند با حقوق یا بدون حقوق باشد. به‌این‌ترتیب، مادران باردار ممکن است علاوه بر هزینه‌های اضافی مربوط به نوزاد، کاهش درآمد خود را در مرخصی تحمل کنند.
[elementor-template id=”17129″]
هدف از مرخصی در دوران بارداری، ایجاد شرایطی مساعد برای مراقبت از مادر و جنین قبل از زایمان و ارائه زمان کافی به مادران برای بهبودی، مراقبت و پیوند با نوزاد جدیدشان قبل از بازگشت به محیط کار است. در برخی از کشورها این مرخصی شامل مادرانی که به‌تازگی کودکی را به فرزندخواندگی گرفته‌اند هم تعلق می‌گیرد. این قوانین از مادران حمایت می‌کنند تا در این مدت‌زمان، کارفرمایان موظف باشند تا جایگاه شغلی آن‌ها را حفظ کنند.
ممکن است برخی از کارفرمایان، علاوه بر مرخصی‌های مصوب مزایایی را برای کارکنان سازمان خود در زمان بارداری ارائه دهند. به‌عنوان‌مثال، می‌تواند شامل مواردی ازجمله بیمه‌های تکمیلی یا پرداخت کمک‌هزینه‌های خاص و مرخصی‌های بیشتر در این موضوع باشد.
بیشتر بخوانید: محاسبه ساعت کاری کارکنان؛ مزایا و بررسی روش‌های رایج
مرخصی بارداری در کشورهای مختلف
همان‌طور که در بخش قبلی ذکر شد، در بسیاری از کشورها قوانین مربوط به مرخصی دوران بارداری، زایمان و پس‌ازآن، توسط دولت تنظیم می‌گردد و کارفرمایان در صورت تمایل می‌توانند شرایط بهتری را برای والدین در نظر بگیرند. در ادامه طبق گزارشی، بیشترین حداقل مرخصی اعطاشده در چند کشور را بررسی خواهیم کرد.
طبق گزارشی از World Population Review، در سال 2023، بیشترین حداقل مرخصی در دوران بارداری در کشور بلغارستان 58.6 هفته و در کشورهای یونان، بریتانیا و اسلواکی به ترتیب 43، 39 و 34 هفته است؛ در ادامه این فهرست کرواسی و شیلی با 30 هفته در رتبه 5 و 6 این فهرست قرار گرفته‌اند.
بسیاری از کشورها به مادران این امکان را می‌دهند که مرخصی خود را تمدید کنند؛ به‌عنوان‌مثال، در کشور استونی، مادران می‌توانند از 20 هفته مرخصی با حقوق کامل استفاده کنند و همچنین آن‌ها می‌توانند از 62 هفته مرخصی اختیاری که برای والدین در قانون لحاظ شده است، استفاده کنند.
در بسیاری از کشورها، مرخصی‌های اختیاری می‌تواند با حقوق کامل نباشند و درصدی از آن را بپردازند. حقوق این نوع از مرخصی در کشور اتریش در 16 هفته ابتدایی به‌طور 100% و در 44 هفته اختیاری 73.1% از حقوق پرداخت خواهد شد.
کشورهایی هم هستند که در مدت مرخصی به مادران حقوق را به‌طور کامل پرداخت می‌کنند، این کشورها شامل فهرست زیر می‌شود:
- پرتغال
- مکزیک
- استونی
- اتریش
- اسلوونی
- هلند
- آلمان
- شیلی
- اسپانیا
- لهستان
- کاستاریکا
- رژیم صهیونیستی
- لیتوانی
- کرواسی
در کشور شیلی، مرخصی زایمان شش هفته قبل از تولد فرزند شروع خواهد شد، سپس آن را به مدت 12 هفته بعد از تولد تمدید خواهند کرد. این کار برای در نظر گرفتن تغییرات احتمالی در زمان تولد است؛ اما در کشور اتریش، مادران موظف هستند کمی زودتر مرخصی بگیرند؛ مرخصی 8 هفته قبل از موعد زایمان تا 8 هفته بعد از تولد به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: عیدی ۱۴۰۱ چقدر است؟ جزییات دقیق قوانین کارگری و کارمندی
مرخصی بارداری در ایران
در ایران هم طبق قانون کار، مرخصی مادران باردار پیش‌بینی‌شده است. طبق ماده 76 قانون کار که در سال 1369 تصویب شد مرخصی در دوران بارداری و پس‌ازآن به شرح زیر است:
«مرخصی بارداری کارگران زن، جمعا 90 روز است. حتی‌الامکان 45 روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد. برای زایمان توأمان، 14 روز به مدت مرخصی اضافه می‌شود»
همان‌طور که در متن قانون آمده است، جمع مرخصی در زمان بارداری و بعد از زایمان 90 روز است؛ اما در طی سال‌های اخیر، با تغییر سیاست‌های دولت، این قوانین دست‌خوش تغییراتی اساسی شده است.
دولت در راستای حمایت از سیاست افزایش نرخ رشد جمعیت و فرزند آوری، قوانین جدیدی تصویب کرده است که مدت‌زمان مرخصی در موضوع بارداری را برای مادران شاغل مشمول قانون کار، افزایش داده است. در موادی از قانون حمایتی از مادران، مدت‌زمان این مرخصی به شش ماه افزایش یافت.
در 22 اردیبهشت 1400، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که هیات دولت با افزایش مرخصی بارداری قانون کار موافقت کرد. در این توافق مادران تحت پوشش قانون کار، از حق مرخصی بارداری 9 ماهه با دوسوم حقوق، بهره‌مند خواهند بود.
بیشتر بخوانید: فرق مرخصی استحقاقی و استعلاجی چیست؟ +معرفی راه حل مدیریت مرخصی کارکنان
حقوق خانم‌ها در مرخصی بارداری
میزان حقوق برای مادران در زمان بارداری و بعدازآن، نیازمند قانونی مختص به خود بود. به‌موجب تبصره 2 ماده 76 قانون کار این موضوع پیش‌بینی شده است. این تبصره میزان حقوق مرخصی در دوران بارداری را مطابق مقررات تامین اجتماعی در نظر گرفته است. در راستای این قانون، در ماده 67 قانون تامین اجتماعی این موضوع بررسی شده است. حقوق مادر در این دوران که با عنوان «کمک بارداری» بیان شده است، دوسوم آخرین دستمزد و حقوق بیمه‌شده است.
علاوه بر میزان دستمزد، موارد دیگری هم وجود دارد که جز حق و حقوق خانم‌ها در این دوران است. به‌عنوان‌مثال تضمین بازگشت به کار پس از پایان دوره مرخصی و ارائه خدمات و مزایای شغلی ازجمله عیدی و پاداش و استفاده از دفترچه بیمه تامین اجتماعی، جزو این حقوق است. خوشبختانه اغلب کسب‌وکارها، از این قانون، یعنی پذیرش مادران برای بازگشت به کار پیروی می‌کنند.
اگر کارفرما به این موارد توجهی نکند و از پذیرش فرد خودداری کند، خانم این حق را دارد که از او شکایت کند و حقوق خود را مطالبه کند. شکایت توسط هیات تشخیص وزارت کار رسیدگی خواهد شد. طبق قانون، هیچ کارفرمایی تا 2 سال پس از زایمان، حق ندارد فرد را بدون دلیل قانونی اخراج کند.
اگر مدت‌زمان مرخصی کافی نبود، تمدید آن به‌صورت قانونی دشوار خواهد بود. مادر می‌تواند از مرخصی استعلاجی خود استفاده کند. درصورتی‌که نیاز به تمدید مرخصی بود، باید از طریق دیوان عدالت اداری اقدام کرد. اگر برای درمان نمی‌تواند به محل کار بیاید، می‌توانید برای تمدید مرخصی، از طریق دیوان روند قانونی را طی کند.
در ایران قانونی برای حمایت از تغذیه نوزاد با شیر مادر نیز تصویب شده است. طبق این قانون، مادرانی که خود به فرزندشان شیر می‌دهند، می‌توانند روزانه از یک ساعت مرخصی استفاده کنند. مادر می‌تواند فرزند خود را در نزدیک‌ترین مهدکودک به محل کار خود بگذارند و در طی زمان کاری، 3 نوبت برای شیردهی او اقدام کند.
این زمان درمجموع نباید از یک ساعت تجاوز کند. درصورتی‌که مادر به دلیل فاصله مکانی نمی‌تواند در طول روز از این مرخصی استفاده کند، با توافق کارفرما، می‌تواند 1 ساعت زودتر محل کار خود را ترک کند. تا زمانی که فرزندان به سن 2 سالگی برسند، مادران می‌توانند از مرخصی شیردهی استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: بهترین ساعت کاری پرسنل اداری شرکت‌ها
[elementor-template id=”16949″]
زمان اقدام برای مرخصی بارداری
موضوع مهم دیگر، پاسخ به این سوال است که چه زمانی بهتر است تا برای گرفتن این مرخصی اقدام کنید. اگر شما در چنینی موقعیتی هستید و تصمیم دارید که با شیر خود فرزندتان را تغذیه کنید، می‌توانید با نامه استراحت پزشک، سی روز پیش از زایمان مرخصی بگیرید. این مرخصی یک‌ماهه پیش از زایمان، از کل مرخصی 9 ماهه که دارید، کسر خواهد شد و پس از زایمان می‌توانید 8 ماه از مرخصی استفاده کنید و در کنار فرزند تازه متولدشده خود باشید.
مدت‌زمان قانونی مرخصی دوران بارداری 9 ماه است، اما تامین اجتماعی برای پرداخت کامل هزینه مرخصی با مشکلاتی مواجه است. به همین دلیل، در بیشتر موارد فقط هزینه 6 ماه پرداخت خواهد شد. پدران هم طبق قانون فعلی کشور، زمانی که صاحب اولین فرزند می‌شوند، می‌توانند از 3 روز مرخصی تشویقی استفاده کنند.
مدارک لازم برای مرخصی بارداری تامین اجتماعی
مادرانی که قصد دارند از مرخصی زایمان استفاده کنند و کمک‌هزینه این مرخصی را دریافت کنند، باید مدارک زیر را به شعبه سازمان تامین اجتماعی خود ارائه دهند:
- دفترچه تامین اجتماعی
- درخواست کتبی مرخصی زایمان
- کپی گواهی تولد
- اصل و کپی شناسنامه نوزاد و مادر
- خلاصه پروند ترخیصی بیمارستان
- تاییدیه مرجع پزشکی
- گواهی پزشک معالج
- کپی از تمام صفحات شناسنامه پدر و مادر
بیشتر بخوانید: کارکرد و مرخصی از دیدگاه قانون کار
جمع‌بندی
برای مرخصی در دوران بارداری، عنوان تعلیق قرارداد کاری نام برده می‌شود و این اصلا به معنی خاتمه کار نیست. خانم‌ها می‌توانند با دانستن مفاد قانونی این موضوع، در دوران بارداری از حق‌وحقوق خود به‌طور کامل باخبر باشند و آن را مطالبه کنند. در این مقاله دریافتیم که مرخصی زایمان، برای مادرانی که مشمول قانون کار می‌شوند در دوران بارداری چگونه است، میزان دستمزد و حقوق مادران به چه شکل است و نیز پدران در این دوران چند روز مرخصی خواهند داشت.
منبع: +
مرخصی بارداری یک حق قانونی است که به زنان باردار اجازه می‌دهد تا از کار خود در طول دوران بارداری استراحت کنند. این مرخصی عموماً به مدت 12 هفته اعطا می‌شود و برای زنانی که در شرایطی مثل بارداری، زایمان و یا پرورش کودک به مراقبت نیاز دارند، اعطا می‌شود. در برخی کشورها، پدران نیز اجازه مرخصی بارداری دارند.
بله، در اکثر کشورها، کارفرما موظف است به زنانی که از مرخصی بارداری استفاده می‌کنند، حقوق خود را پرداخت کند. مقدار پرداختی حداقل باید به اندازه حقوقی باشد که زن قبل از شروع مرخصی بارداری دریافت می‌کرد. همچنین، در برخی کشورها، دولت نیز به مرخصی بارداری حقوق پرداخت می‌کند.
بله، زنان باید از قبل به کارفرمای خود اطلاع دهند که می‌خواهند از مرخصی بارداری استفاده کنند. علاوه بر این، زنان باید درخواست خود را به صورت رسمی به کارفرمای خود ارائه کنند و به همراه مدارک مربوطه از جمله گواهی بارداری ارائه دهند.