تفاوت کارمند و کارگر چیست؟

این سوالی است که بسیاری از افراد ممکن است در ذهن خود داشته باشند. کارمند و کارگر هر دو جزو نیروی انسانی شاغل در بازار کار هستند که با توجه به ماهیت، شرایط و حقوق کاری، از یکدیگر متمایز می‌شوند. وجود هرکدام از آن‌ها ضروری است و نبود هریک می‌تواند چالش‌های جدی برای کشور ایجاد کند. در این مقاله قصد داریم در مورد تفاوت کارمند و کارگر صحبت کنیم. اگر علاقه‌مند به این موضوع هستید تا انتها همراه ما باشید.

تعریف کارمند و کارگر

دو اصطلاح کارمند و کارگر در ادبیات اجتماعی ایران و از نظر عرفی، بسیار ساده هستند. در واقع در عرف، تشخیص این‌دو اصطلاح از یکدیگر راحت است. در ادبیات اجتماعی، به مشاغلی که نیازمند قدرت فیزیکی و نیروی یدی هستند، شغل کارگری می‌گویند و مشاغل پشت میزی یا دفتری، شغل کارمندی در نظر گرفته می‌شود.

با توجه به این موارد، اصطلاح کارگر معمولا با مفاهیم قشر زحمت‌کش، طبقه آسیب‌پذیر، قشر ضعیف و … همراه است و عنوان کارمند با محیط‌های اداری آمیخته است. بر اساس عرفی که در جامعه ما وجود دارد، به افرادی که کارشان با فکر و ذهن ارتباط دارد یا با محاسبه و دفتر و نوشتن، سروکار دارند، کارمند می‌گویند.

اما این برداشت‌ها با آن‌چه در مختصات حقوقی وجود دارد، منطبق نیست و مفهوم حقوقی کارگر با مفهوم اجتماعی آن تطابق ندارد و همه مشاغل دفتری نیز با کارمندی مرتبط نیستند. زیرا از نظر حقوقی، کارمند بودن یا کارگر بودن، شغل نیست، بلکه یک وضعیت حقوقی از مشاغل را نشان می‌دهد.

به بیان ساده‌تر ممکن است در شرایطی خاص، یک شغل دفتری مانند حسابداری، کارگری محسوب شود و در شرایط دیگر کارمندی باشد. همچنین امکان دارد وضعیت شغلی یک فرد با داشتن درآمد بالا و مدرک دکتری، کارگری باشد، اما فردی دیگر با داشتن درآمد پایین و مدرک کاردانی، در جایگاه کارمندی قرار گیرد. بنابراین نوع شغل، سطح درآمد و میزان تحصیلات، در کارمندی بودن یا کارگری بودن آن شغل، تاثیری ندارند.

در نظام حقوقی فعلی ایران که نظام حقوقی دوگانه‌ای دارد، تشخیص کارمند از کارگر، کمی چالش‌برانگیز است. زیرا کارمندان تابع قانون مدیریت خدمات کشوری هستند و کارگران مشمول قانون کار می‌شوند. به‌همین دلیل هرکدام از آن‌ها تکالیف و حقوق متفاوتی دارند. در بخش بعد به بررسی تفاوت کارمند و کارگر می‌پردازیم.

شرکت جهان گستر پارس، به‌عنوان بزرگترین و معتبرترین ارائه‌دهنده سیستم‌های هوشمندسازی سازمان و حضور و غیاب، آماده است تا سیستم‌هایی متناسب با نیاز سازمان‌‌ها را طراحی و ارائه کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.

بیشتر بخوانید: فروش و قیمت مرخصی! روش محاسبه قیمت انواع مرخصی

بررسی تفاوت کارمند و کارگر

کارمند و کارگر، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در این قسمت، آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

ﺗﻔﺎﻭﺕ کارمند و کارگر ﺩﺭ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ

یک تفاوت کارمند و کارگر، تفاوت در مبنای تعیین حقوق و تکلیف است. طبق ماده ۱۰ قانون کار، قرارداد کار، مبنای تعیین حقوق و تکالیف کارگر است. البته با در نظر گرفتن ویژگی حداقلی بودن حمایت‌های درج‌شده در قانون کار، توافق‌های مشخص‌شده در قرارداد، قادر به کاهش حمایت‌های حداقلی مندرج در قوانین و مقررات کار نیستند. طبق ماده ۴۱ قانون کار، دستمزد کارگر نباید از حداقل دستمزد قانونی کمتر باشد.

به غیر از دستمزد ثابت، موارد غیرثابت دستمزد مانند حق ماموریت، پاداش افزایش تولید، اضافه‌کاری و … نیز با توافق دوطرف و با رعایت قانون تعیین می‌شوند. درباره محدودیت ساعات کار و حق مرخصی نیز، همین قاعده صدق می‌کند.

زیرا با وجود قراردادی بودن رابطه کارگر و کارفرما و با توجه به ملاحظات حقوقی، اقتصادی و اجتماعی، قرارداد کار فقط تابع اراده دوطرف نیست، بلکه دولت نیز در نحوه تنظیم، انعقاد و خاتمه آن، دخالت و شرایط مورد نظر خود را لحاظ می‌کند. همچنین اگر از تکلیف کارفرما در رعایت حداقل‌های قانونی بگذریم، باید به این نکته توجه کنیم که رضایت کارگر نیز نمی‌تواند موجب محروم شدن او از حقوق حداقلی شود.

اما برای کارمند، قانون مبنای تکالیف و حقوق اوست. به عبارت دیگر، اداره و کارمند، اجراکننده قواعد قانون‌گذار هستند و هیچ‌کدام در کم و کیف آن‌ها، دخالتی ندارند. همچنین تغییر این تکالیف و حقوق نیز بر عهده قانون‌گذار است. زیرا استخدام کارمندی، ماهیتی غیرقراردادی و قانونی دارد و در مواد ۶۴ تا ۸۰ قانون مدیریت خدمات کشوری که به شرح ضوابط تعیین حقوق و مزایای کارمند پرداخته است، این موضوع مشخص می‌شود. بر این اساس، برخی کارمند شدن را یک عمل یک‌طرفه می‌دانند.

بیشتر بخوانید: انتخاب بهترین نرم افزار حضور و غیاب برای کسب‌وکار شما با توجه به نیازهای خاص هر شرکت

تفاوت در مبنای توجیهی تبعیت دستوری

لزوم تبعیت کارگر از کارفرما، به‌دلیل منافع شخصی او و در واقع به‌خاطر ریسک اقتصادی کارفرماست. زیرا اگر کارگر از دستورات کارفرمای خود اطاعت نکند، موجب به خطر افتادن منافع اقتصادی او می‌شود. زیرا این کارفرماست که سرمایه‌گذاری کرده است و با تکیه بر کارگر، در پی سود است. بنابراین اختیار اداره کارگاه توسط کارفرما و دستور دادن به کارگران، نتیجه تحمل زیانی است که توسط کارفرما پذیرفته شده است.

اما لزوم تبعیت کارمند از دستورات و اوامر مافوق خود، برای برقراری نظم اداری است که به‌وسیله نظام سلسله مراتب اداری اجرا می‌شود. در واقع اگر کارمند از اوامر مافوق خود پیروی نکند، چیزی که آسیب می‌بیند، نظم و منافع عمومی است و نه منافع شخصی مقام مافوق کارمند.

تفاوت کارمند و کارگر از نظر مرجع ذیصلاح برای اقامه دعوا و حل اختلاف

دیگر تفاوت کارمند و کارگر، مرجع رسیدگی به دعواها و حل اختلاف آن‌هاست. بر اساس ماده ۱۵۷ قانون کار، هیات تشخیص و حل اختلاف کار، مرجع قانونی رسیدگی به دعاوی کارگری است. در صورتی که بر اساس بند ۳ ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، برای کارمندان از حیث تضییع حقوق استخدامی، دیوان عدالت اداری مرجع رسیدگی به دعاوی است.

بررسی شباهت کارمند و کارگر

پس از بررسی تفاوت کارمند و کارگر، بهتر است از شباهت‌های آن‌ها نیز مطلع شویم. در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.

شباهت از نظر شخصیت

کارمند و کارگر، هر دو شخصیتی حقیقی دارند. به این معنی که شخص حقوقی این امکان را ندارد که خود را در وضعیت کارمندی یا کارگری قرار دهد. در این‌جا بهتر است به تعریفی که قانون‌گذار از کارمند و کارگر داشته است، توجه کنیم.

بر اساس ماده ۲ قانون کار، کارگر به شخصی گفته می‌شود که به‌‌هر عنوان در برابر دریافت حق‌السعی به درخواست کارفرما کار می‌کند. همچنین بر اساس ماده ۷ قانون مدیریت خدمات کشوری، کارمند فردی است که طبق ضوابط و مقررات، به‌موجب قرارداد یا حکم مقام دارای صلاحیت، در یک دستگاه اجرایی به خدمت گرفته می‌شود.

شباهت از نظر تبعیت دستمزد

تبعیت دستمزد به این موضوع مربوط است که آیا افراد از نظر اقتصادی، به کاری که انجام می‌دهند، وابستگی دارند یا خیر. کارگر در ازای انجام کار، از کارفرما مزد دریافت می‌کند و وابستگی اقتصادی کارگر به کارفرما، یکی از مشخصه‌های رابطه کار است.

کارمند نیز بر اساس قانون، شایسته دریافت حقوق و مزایاست. نکته‌ای که در این‌جا وجود دارد این است که هیچ چیز به‌جز مرجع قضایی یا حکم قانونی، نمی‌تواند مانع دریافت حق‌السعی کارگر یا حقوق کارمند شود. در مواد ۴۴ و ۴۵ قانون کار، مزد کارگری تضمین شده است. همچنین درباره حقوق کارمند نیز جز در مواردی که به حکم مرجع صالح یا قانون، از پرداخت حقوق کارمند جلوگیری می‌شود، کسر یا قطع حقوق و مزایای او ممنوع است.

بیشتر بخوانید: سیستم حضور و غیاب اینترنتی برای پرسنل؛ چالش یا راه حل؟

شباهت از نظر تبعیت دستوری

کارگر تحت نظارت کارفرما فعالیت می‌کند و وظیفه دارد که بر اساس تعلیمات و دستورات قانونی او، موضوع قرارداد را انجام دهد. به بیان دیگر آن چیزی که موجب تمایز قرارداد کار از دیگر قراردادها می‌شود، این است که کارگر قبول می‌کند که از قسمتی از آزادی‌های خود چشم‌پوشی کند و در مدت قرارداد، تحت مدیریت و نظارت کارفرما یا نماینده او قرار گیرد. بنابراین یکی از معیارهای اصلی در تشخیص کارگر، کنترلی است که بر فعالیت‌های کاری او اعمال می شود.

کارمند نیز طبق اصل انضباط اداری، در نظام سلسله مراتبی اداره جای می‌گیرد و از این نظر وظیفه دارد که دستورات و اوامر مافوق خود را در چارچوب قوانین و مقررات رعایت کند. در واقع یکی از تکالیف اساسی و مهم کارمندان، اطاعت از اوامر روسای مافوق است که یکی از اصول مهم سازمانی محسوب می‌شود.

بر اساس ماده ۹۶ قانون مدیریت خدمات کشوری، کارمندان دستگاه‌های اجرایی وظیفه دارند که در چارچوب قوانین و مقررات، اوامر و احکام روسای مافوق خود را در امور اداری اطاعت کنند و سرپیچی از این دستورات، جزو تخلفات اداری محسوب می‌شود.

شباهت از نظر مدت تعهد

براساس ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار، عبارتست از قرارداد شفاهی یا کتبی که به‌موجب آن، کارگر در ازای دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت غیرموقت یا موقت برای کارفرما انجام می‌دهد. بنابراین این قرارداد می‌تواند موقت یا غیرموقت باشد.

برای کارمند نیز به‌همین صورت است. طبق ماده ۴۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، دو نوع استخدام وجود دارد که یکی پیمانی و دیگری رسمی است. استخدام پیمانی، اشاره به استخدام برای مدت معین برای تصدی پست‌های سازمانی دارد و منظور از استخدام رسمی، استخدام بدون مدت تعیین‌شده برای تصدی پست‌های ثابت در مشاغل حاکمیتی است. 

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی تفاوت کارمند و کارگر پرداختیم. همچنین شباهت‌های آن‌ها را نیز بیان کردیم. همان‌گونه که اشاره شد، تعریف کارمند و کارگر در ادبیات اجتماعی ایران با آن‌چه از نظر حقوق تعریف می‌شود، متفاوت است. در این مقاله تلاش کردیم تا با دید حقوقی این موضوع را بررسی و تفاوت‌های کارمند و کارگر را مشخص کنیم.

شرکت جهان گستر پارس، طراح و تولیدکننده انواع سیستم‌های هوشمند حضور و غیاب در ایران، بهترین و کارآمدترین سیستم‌ها را برای خودکارسازی فرآیندهای بخش نیروی انسانی به شما پیشنهاد می‌دهد. برای مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.

سوالات متداول:

منبع: +